Działalność prasowa w świetle przepisów związanych z ochroną prywatności

Informacje ogólne

Każdy ma prawo do wolności wypowiedzi. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe.
Organy państwowe zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej stwarzają prasie warunki niezbędne do wykonywania jej funkcji i zadań, w tym również umożliwiające działalność redakcjom dzienników i czasopism zróżnicowanych pod względem programu, zakresu tematycznego i prezentowanych postaw.
Materiałem prasowym jest każdy opublikowany lub przekazany do opublikowania w prasie tekst albo obraz o charakterze informacyjnym, publicystycznym, dokumentalnym lub innym, niezależnie od środków przekazu, rodzaju, formy, przeznaczenia czy autorstwa.
Porządek prawny Unii Europejskiej szanuje wolność i pluralizm mediów, co ma swoje odzwierciedlenie w Art. 11 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

Przepisy prawa starają się godzić przepisy regulujące wolność wypowiedzi i informacji, w tym wypowiedzi dziennikarskiej artystycznej lub literackiej, z prawem do ochrony danych osobowych na mocy RODO.
Przetwarzanie danych osobowych jedynie do celów dziennikarskich lub do celów wypowiedzi akademickiej, artystycznej lub literackiej podlega odstępstwom od niektórych przepisów RODO, jeżeli jest to niezbędne, by pogodzić prawo do ochrony danych osobowych z prawem do wolności wypowiedzi i informacji, przewidzianymi w art. 11 Karty praw podstawowych.

Administratorzy wykonujący działalność dziennikarską nie muszą wykazywać jej szczegółów nawet w zakresie obowiązkowego rejestrowania czynności przetwarzania.

Przetwarzanie a wolność wypowiedzi i informacji

Państwa członkowskie UE przyjęły przepisy pozwalające pogodzić prawo do ochrony danych osobowych na mocy RODO z wolnością wypowiedzi i informacji, w tym do przetwarzania dla potrzeb dziennikarskich oraz do celów wypowiedzi akademickiej, artystycznej lub literackiej.
Dla przetwarzania do celów dziennikarskich lub do celów wypowiedzi akademickiej, artystycznej lub literackiej państwa członkowskie określiły odstępstwa lub wyjątki od rozdziału II (Zasady), rozdziału III (Prawa osoby, której dane dotyczą), rozdziału IV (Administrator i podmiot przetwarzający) i innych regulacji jeżeli są one niezbędne, by pogodzić prawo do ochrony danych osobowych z wolnością wypowiedzi i informacji.

Podstawowe zasady związane z przetwarzaniem danych w związku z działalnością prasową

Zgodnie z powyższym do działalności polegającej na redagowaniu, przygotowywaniu, tworzeniu lub publikowaniu materiałów prasowych w rozumieniu ustawy Prawo prasowe, nie trzeba ściśle trzymać się przepisów związanych z rzetelnością i przejrzystością przetwarzania dla osoby której dane dotyczą. W bardzo wielu przypadkach zbyt literalne stosowanie zasad dotyczących celowości przetwarzania danych ich zakresu, czasu przetwarzania, czy prawidłowości i rozliczalności mogłoby zniwelować wysiłki pracy dziennikarskiej i zwłaszcza takie sytuacje są uzasadnieniem odstąpienia od tych zasad.
Często w pracy publicystycznej i dziennikarskiej nawet samo uzasadnienie prawne przetwarzania bywa kłopotliwe, wówczas sam fakt, że prasa, zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności wypowiedzi i urzeczywistnia prawo obywateli do ich rzetelnego informowania, jawności życia publicznego oraz kontroli i krytyki społecznej powinien być podstawą która w świetle prawa uzasadnia przetwarzanie.
Zbieranie zgód bardzo często stoi wręcz w sprzeczności z intencjami osób które przygotowują materiały i wówczas takich zgód na przetwarzanie danych nie mają obowiązku zbierać, nawet jeśli żadnej innej przesłanki prawnej uzasadniającej przetwarzanie nie można zastosować.
Zasady te dotyczą również przetwarzania szczególnych kategorii danych osobowych, czyli ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub światopoglądowe, przynależność do związków zawodowych oraz przetwarzania danych genetycznych, danych biometrycznych w celu jednoznacznego zidentyfikowania osoby fizycznej lub danych dotyczących zdrowia, seksualności lub orientacji seksualnej tej osoby.

Realizacja praw osoby której dane dotyczą

Jeśli przetwarzanie danych osobowych związane jest z pracą nad materiałami prasowymi nie ma konieczności wypełniania obowiązku informacyjnego i to niezależnie od tego, czy źródłem informacji jest osoba której dane dotyczą, czy źródło jest inne. W takim zakresie ADO nie ma również obowiązku potwierdzać, czy przetwarzane są dane osobowe danej osoby, ani przekazywać żadnych innych informacji wymaganych w Art. 13 – 15 RODO. W takiej sytuacji osoba, której dane dotyczą, nie ma prawa żądania od administratora sprostowania czy uzupełnienia dotyczących jej danych.
W zakresie w jakim dane osobowe są przetwarzane do korzystania z prawa do wolności wypowiedzi i informacji osoba której dane dotyczą nie ma prawa do żądania od administratora niezwłocznego usunięcia dotyczących jej danych osobowych, a administrator nie ma obowiązku bez zbędnej usunięcia takich informacji.
Osoba, której dane dotyczą, nie ma prawa żądać od administratora ograniczenia przetwarzania o którym mowa w Art. 18 RODO w przypadku przetwarzania danych związanych z materiałami prasowymi.
Administrator nie ma również obowiązku informowania o sprostowaniu lub usunięciu danych osobowych lub ograniczeniu przetwarzania, których dokonał zgodnie z art. 16, art. 17 ust. 1 i art. 18, innych odbiorców, którym ujawnił dane osobowe, chyba że okaże. Nie ma również obowiązku informowania osoby, której dane dotyczą, o tych odbiorcach, nawet jeżeli osoba, której dane dotyczą, tego zażąda.
Jeżeli dane są przetwarzane do celów dziennikarskich, administrator nie ma obowiązku realizowania postanowień dotyczących prawa do przenoszenia danych, prawa do sprzeciwu, ani stosowania się do ograniczeń związanych z automatycznym podejmowaniem decyzji, w tym z profilowaniem.

Podmioty przetwarzające lub przetwarzanie w imieniu administratora w zakresie realizacji celów dziennikarskich

W zakresie działalności dziennikarskiej podpowierzenie przetwarzania jest dopuszczalne nawet bez zgody administratora, nie jest obowiązkowe każdorazowe informowanie o zmianach innych podmiotów przetwarzających i nie są wymagane w tym zakresie umowy powierzenia.

Tajemnica dziennikarska

Autorowi materiału prasowego przysługuje prawo zachowania w tajemnicy swego nazwiska, a dziennikarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy:

1. danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również innych osób udzielających informacji opublikowanych albo przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych,
2. wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem interesy osób trzecich.

Obowiązek, ten dotyczy również innych osób zatrudnionych w redakcji.
Dziennikarz jest zwolniony od zachowania tajemnicy zawodowej, w razie gdy informacja, materiał prasowy, list do redakcji lub inny materiał o tym charakterze dotyczy przestępstwa określonego w art. 254 Kodeksu karnego albo autor lub osoba przekazująca taki materiał wyłącznie do wiadomości dziennikarza wyrazi zgodę na ujawnienie jej nazwiska lub tego materiału. Zwolnienie, to dotyczy również innych osób zatrudnionych w redakcji.
Dziennikarz dodatkowo jest obowiązany zachować szczególną staranność i rzetelność przy zbieraniu i wykorzystaniu materiałów prasowych, zwłaszcza sprawdzić zgodność z prawdą uzyskanych wiadomości lub podać ich źródło, i chronić dobra osobiste, a ponadto interesy działających w dobrej wierze informatorów i innych osób, które okazują mu zaufanie.